Oι μεταβάσεις (transitions) είναι ίσως η πιο κρίσιμες και καθοριστικές ως προς το αποτέλεσμα, στιγμές ενός ποδοσφαιρικού αγώνα.
Οι αγώνες κερδίζονται ή χάνονται με βάση την ικανότητα μιας ομάδας να εναλλάσσει την συμπεριφορά της μεταξύ των φάσεων επίθεσης και άμυνας. Η επιθετική και αμυντική οργάνωση είναι έννοιες που αναπτύσσονται, αναλύονται και προπονούνται πολύ συχνά από όλους τους προπονητές. Ωστόσο, η ισορροπία των παιχνιδιών συχνά επηρεάζεται από την εστίαση των παικτών μεμονωμένα και τη συγκέντρωση – ετοιμότητά τους όταν η κατοχή μπάλας αλλάζει.
Συμβαίνει πολύ συχνά να δημιουργούνται κενά στην αμυντική οργάνωση μιας ομάδας λόγω της αλλαγής της κατοχής σε μόλις δύο δευτερόλεπτα. Οι κορυφαίοι παίκτες έχουν την ικανότητα σε αυτό το χρονικό διάστημα να αναγνωρίζουν πού και πότε πρέπει να κινηθούν όταν η κατοχή αλλάζει χέρια (πόδια).
Σε αυτό το σημείο πρέπει να ειπωθεί ότι ο παίκτης που βρίσκεται πλησιέστερα στο σημείο αλλαγής της κατοχής μπάλας έχει τη μεγαλύτερη επιρροή στη φάση στα επόμενα δευτερόλεπτα του αγώνα και κρίνει σε μεγάλο βαθμό την έκβαση της μετάβασης.
Συγκεκριμένα στην αμυντική μετάβαση μπορεί να σταματήσει την εκδήλωση επίθεσης από την αντίπαλη ομάδα πιέζοντας άμεσα τον παίκτη που έχει στην κατοχή του την μπάλα μπλοκάροντας τις ανοιχτές γραμμές πάσας. Αντίστοιχα στην επιθετική μετάβαση, είναι σε θέση άμεσα να εκμεταλλευτεί τα κενά που άφησε η αντίπαλη ομάδα με μία προωθητική πάσα (killer pass). Αυτές οι ικανότητες – ποιοτικά χαρακτηριστικά των ποδοσφαιριστών μπορεί να φαίνεται ότι είναι ενστικτώδεις ή έμφυτες (ταλέντο), αλλά αυτή η άποψη απέχει πολύ από την πραγματικότητα.
Η αλλαγή τακτικής συμπεριφοράς ή αλλιώς μετάβαση (transition) είναι ένα στοιχείο το οποίο μπορεί να διδαχτεί-εκπαιδευτεί από την νεαρή ηλικία. Η κατανόηση της έννοιας της μετάβασης αναπτύσσεται σταδιακά δίνοντας έμφαση στην συγκέντρωση και συνειδητοποίηση του χώρου με απλά παιχνίδια. Έτσι καθοδηγούμε τους νεαρούς παίκτες μας να έχουν καλύτερη κατανόηση για το που και πότε πρέπει να κινηθούν όταν αλλάζει η κατοχή της μπάλας.
Είναι σημαντικό οι παίκτες να μάθουν να αναγνωρίζουν την κατάσταση στο παιχνίδι και το που είναι σε σχέση με τους συμπαίκτες τους, τους αντιπάλους και τις δύο εστίες.
Αυτό απαιτεί από τους παίκτες να σαρώνουν (scanning) συνεχώς οπτικά το γήπεδο διαβάζοντας και προβλέποντας την πιθανή εξέλιξη του παιχνιδιού. Από την άποψη της αμυντικής μετάβασης είναι σημαντικό να αναγνωρίζουν τις ενδείξεις του πότε μπορούν επεμβαίνοντας να ανακτήσουν γρήγορα την μπάλα και πότε θα πρέπει να τοποθετηθούν διατηρώντας το αμυντικό σχήμα της ομάδας.
Εάν για παράδειγμα ο παίκτης που έχει στην κατοχή του την μπάλα φαίνεται ότι χάνει τον έλεγχό της και δείχνει να είναι απομονωμένος στον αγώνα χωρίς επιλογές πάσας, τότε μπορεί να είναι μια εξαιρετική ευκαιρία για τον αμυνόμενο να πιέσει άμεσα ανακτώντας την μπάλα πίσω γρήγορα. Είναι σημαντικό οι συμπαίκτες του παίκτη που ασκεί το πρώτο pressing να πιέσουν ταυτόχρονα. Συμβαίνει πολύ συχνά να πιέζει μόνο ο παίκτης που βρίσκεται πλησιέστερα στη μπάλα χωρίς υποστηρικτική πίεση (ομαδικό pressing) από τους συμπαίκτες του επιτρέποντας στον αντίπαλο να παρακάμψει εύκολα την πίεση.
H ομαδική πίεση και πρόβλεψη της επόμενης πάσας, αναγκάζει τον αντίπαλο να κάνει λάθος. Αυτό όμως απαιτεί αναγνώριση του πού θα παιχτεί η επόμενη μεταβίβαση. Οι πληροφορίες αυτές μπορούν να εξαχθούν με την ανάλυση των ακόλουθων στοιχείων:
– Η στάση του σώματος του παίκτη που έχει την κατοχή της μπάλας
– της τοποθέτησης των ποδιών του
– τη θέση των υπόλοιπων αντιπάλων παικτών που βρίσκονται πλησιέστερα στην μπάλα.
Πώς να προπονήσουμε – καθοδηγήσουμε τις μεταβάσεις
Η μετάβαση (transition) μπορεί να διδαχτεί- εκπαιδευτεί με διάφορους τρόπους ξεκινώντας από τις νεαρές ηλικίες με βασικές πρακτικές σε καταστάσεις 1vs1.
Υπάρχει μία μεγάλη ποικιλία ασκήσεων με στόχο τη μετάβαση σε 1v1 καταστάσεις. Για λόγους οικονομίας του άρθρου ένα απλό παράδειγμα μιας τέτοιας πρακτικής εξάσκησης απεικονίζεται παρακάτω: Δύο ομάδες παικτών απέναντι σε αντίστοιχα δύο μικρές εστίες αντιμετωπίζουν η μία την άλλη. Ένας παίκτης της ομάδας Β επιτίθεται προς την εστία Α με αντίπαλο ένα παίκτη της ομάδας Β. Μετά την ολοκλήρωση της επίθεσης ο παίκτης Β αλλάζει άμεσα τακτική συμπεριφορά (μετάβαση από επίθεση σε άμυνα) για να υπερασπιστεί την εστία Β από τον νέο επιτιθέμενο παίκτη της ομάδας Α. Η πρακτική επαναλαμβάνεται με ταχύτητα και συνεχίζει να αναγκάζει τους παίκτες να μεταβαίνουν αμέσως από την επίθεση στην άμυνα.
Μία πρακτική εξάσκηση όπως αυτή μπορεί να είναι ιδιαίτερα επωφελής για τους νεότερους παίκτες, καθώς τους εισάγει στην ιδέα των γρήγορων αλλαγών συμπεριφοράς ανάμεσα στην επίθεση και την άμυνα. Έτσι οι νεαροί παίκτες έχουν την ευκαιρία να αναπτύξουν τη συγκέντρωσή τους και να επικεντρωθούν σε ένα παιχνίδι που μοιάζει με ένα ρεαλιστικό σενάριο παιχνιδιού.
Εδώ θα πρέπει να τονιστεί ότι είναι πολύ σημαντικό στο πλαίσιο της πρακτικής εξάσκησης ο προπονητής να υπογραμμίζει την ανάγκη συνεχούς σάρωσης του πεδίου για να καθορίσουν οι νεαροί παίκτες μας πού κινούνται οι επιτιθέμενοι παίκτες και πού είναι σε σχέση με την εστία που υπερασπίζονται.
Ομαδική αμυντική και επιθετική μετάβαση
Καθώς οι παίκτες αναπτύσσονται και βελτιώνονται στις μεταβάσεις σε ατομικό επίπεδο , το επόμενο βήμα είναι να εκπαιδευτούν στην κατανόηση της έννοιας της ομαδικής μετάβασης. Αυτό αναφέρεται στη μετάβαση από την επίθεση στην άμυνα και αντίστροφα συνολικά ως ομάδα πλέον.
Οι παίκτες οφείλουν να κατανοήσουν το ρόλο τους στην ομάδα και πώς μπορούν να εξασφαλίσουν την ομαλή μετάβαση της ομάδας με ταχύτητα και συνοχή.
Από αμυντικής άποψης, αυτό συνεπάγεται ταχεία αφομοίωση των πιθανών κινήσεων των αντιπάλων και το πώς αυτό σχετίζεται με τους συμπαίκτες τους και την εστία τους. Η συνεχής σάρωση του γηπέδου και η αξιολόγηση του περιβάλλοντος είναι ο μόνος τρόπος για να αποκτήσουμε αυτές τις πληροφορίες.
Πριν το στάδιο της ομαδικής μετάβασης οι λειτουργικές επιθέσεις σε κύματα (waves of attack) και οι πρακτικές εξάσκησης αμυντικής συμπεριφοράς είναι ιδιαίτερα χρήσιμες για την ανάπτυξη των αρχών της μετάβασης αρχικά σε υπο- ομάδες ,γραμμές (αμυντική-μεσαία-επιθετική).
Mία τυπική πρακτική εξάσκηση μπορεί να περιλαμβάνει μια ομάδα τεσσάρων μεσαίων ή επιθετικών παικτών που επιτίθενται εναντίον μιας ομάδας τεσσάρων αμυντικών. Η υπο-ομάδα (γραμμή) των μεσαίων ή επιθετικών επιτίθεται με στόχο την εστία με τερματοφύλακα. Εάν οι αμυντικοί κερδίσουν την μπάλα αυτομάτως εκτελούν θετική μετάβαση εκδηλώνοντας επίθεση στις δύο μικρές εστίες.
Αντίστοιχα η ομάδα των επιθετικών πρέπει να μετακινηθεί σε αμυντική κατάσταση με ταχύτητα και να εξασφαλίσει ότι είναι συμπαγής, προστατεύει τους χώρους και τις δύο μικρές εστίες.
Εάν η επιτιθέμενη ομάδα σκοράρει, ο προπονητής ή ο τερματοφύλακας μπορεί να τροφοδοτήσει αμέσως την αμυντική ομάδα με μια νέα μπάλα, ώστε να επιτεθεί στις μικρές εστίες έτσι ώστε να εκπληρώσουμε το στόχο της θετικής και αρνητικής μετάβασης και από τις δύο ομάδες σε μία προσπάθεια.
Transitional Rondos (παιχνίδια κατοχής με υπερ-αριθμία, σε περιορισμένο χώρο, με στόχο μετάβασης)
Ένα επίσης πολύ χρήσιμο εργαλείο εκπαίδευσης της μετάβασης στις αναπτυξιακές ηλικίες είναι απλά παιχνίδια κατοχής της μπάλας με σχέσεις υπερ-αριθμίας σε περιορισμένο χώρο με στόχο την θετική αρνητική μετάβαση. Μία απόλυτα ρεαλιστική σε σχέση με το πραγματικό παιχνίδι προσέγγιση του στόχου της αλλαγής τακτικής συμπεριφοράς των παικτών μας. Πάντοτε ξεκινώντας στην αρχή από απλά παιχνίδια και προοδευτικά εισάγουμε τους παίκτες μας σε πιο σύνθετα παιχνίδια με πολλαπλούς τακτικούς στόχους.
Παρακάτω απεικονίζεται ένα απλό παιχνίδι μετάβασης εισαγωγικό της έννοιας της μετάβασης στην πρώιμη νεαρή ηλικία.
Περιγραφή: οριοθετούμε 3 τετράγωνα διαστάσεων 8μ χ 8μ με 10μ απόσταση μεταξύ τους. 4 παίκτες είναι τοποθετημένοι σε κάθε πλευρά των τριών τετραγώνων και δύο παίκτες, κρατώντας στο χέρι τους ένα διακριτικό φανελάκι ,από ένας στα δύο από τα τρία τετράγωνα αμύνεται προσπαθώντας να ανακτήσει την μπάλα. Έτσι έχουμε δύο παιχνίδια 4v1 και ένα τετράγωνο χωρίς αμυντικό όπου οι παίκτες αλλάζουν πάσες μεταξύ τους.
Οι αμυνόμενοι παίκτες προσπαθούν να αγγίξουν την μπάλα και εάν το καταφέρουν αφήνουν το διακριτικό φανελάκι κάτω. Ο παίκτης που έχασε την μπάλα παίρνει αμέσως το διακριτικό φανελάκι και πηγαίνει στο τρίτο τετράγωνο να αμυνθεί.
Στόχος: μετάβαση από επίθεση σε άμυνα
Πρόοδος:
- Όλοι οι παίκτες έχουν περιορισμό 2 επαφών
- Εάν οι παίκτες ολοκληρώσουν κύκλο 10 επιτυχημένων μεταβιβάσεων οι ίδιοι αμυντικοί πηγαίνουν στο τρίτο τετράγωνο
Διάρκεια: 3 σετ Χ 5΄ με 1΄ ενεργητική αποκατάσταση μεταξύ των σετ.
Μία πιο σύνθετη μορφή παιχνιδιού μετάβασης που μπορούμε να εισάγουμε μετά την βασική εκπαίδευση των νεαρών παικτών στην έννοια του transition ακολουθεί στην παρακάτω απεικόνιση:
Περιγραφή: οριοθετούμε 2 τετράγωνα διαστάσεων 25μ χ 25μ και 10μ χ 10μ το ένα μέσα στο χώρο του άλλου και 2 μικρές εστίες τοποθετημένες στις δύο πλευρές του μεγάλου τετραγώνου. Στο μικρό τετράγωνο 4 μπλε παίκτες είναι τοποθετημένοι και δύο κόκκινοι παίκτες αμύνονται σε ένα παιχνίδι 4v2 προσπαθώντας να ανακτήσουν την μπάλα. Επίσης 4 μπλε παίκτες είναι τοποθετημένοι περιμετρικά στο μεγάλο τετράγωνο. Όταν οι αμυνόμενοι μπλε παίκτες ανακτήσουν την μπάλα τη μεταβιβάζουν στους συμπαίκτες τους και εκτελώντας θετική μετάβαση προσπαθούν να διατηρήσουν την κατοχή της. Οι κόκκινοι παίκτες αντίστοιχα εκτελούν γρήγορα αρνητική μετάβαση με στόχο να επανακτήσουν την μπάλα και να επιτεθούν σκοράροντας στις μικρές εστίες.
Στόχος: διπλή μετάβαση από επίθεση σε άμυνα και αντιστρόφως
Πρόοδος:
- Όλοι οι παίκτες έχουν περιορισμό 2 επαφών
- Στην εξέλιξη του παιχνιδιού μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε κανονικές εστίες με τερματοφύλακες
Διάρκεια: 3 σετ Χ 4΄ με 2΄ ενεργητική αποκατάσταση μεταξύ των σετ.
Χρόνος – Το σημείο “κλειδί” για την σωστή καθοδήγηση της μετάβασης
Μία επιτυχημένη ή όχι μετάβαση εξαρτάται αποκλειστικά και μόνο από ένα βασικό παράγοντα , τον χρόνο. Στο πόσο γρήγορα δηλαδή μία ομάδα αλλάζει τακτική συμπεριφορά μην επιτρέποντας στον αντίπαλο να προσαρμοστεί στη νέα αγωνιστική κατάσταση είτε πρόκειται για την αμυντική του είτε για την επιθετική του οργάνωση. Με βάση αυτό οφείλουμε όλοι οι προπονητές να δώσουμε ιδιαίτερη έμφαση εστιάζοντας σε κάθε πρακτική μας εξάσκηση στη σημασία του χρόνου αντίδρασης της αλλαγής συμπεριφοράς των παικτών μας.
Το σύγχρονο ποδόσφαιρο γίνεται όλο και γρηγορότερο και αυτό απαιτεί από έναν παίκτη να λαμβάνει ταχύτερες αποφάσεις. Οι μεταβάσεις είναι το βασικό μέρος της διαδικασίας λήψης αποφάσεων σε οποιοδήποτε παιχνίδι.
Προσωπική μου άποψη είναι ότι το στοιχείο της μετάβασης (transition) δεν πρέπει ποτέ να παραλείπεται από οποιαδήποτε προπονητική μονάδα ή πρακτική εξάσκηση που έχει ως στόχο θέμα τακτικής.
Οι κορυφαίες ομάδες και οι κορυφαίοι προπονητές το αναγνωρίζουν και επομένως επικεντρώνονται σε πολλές από τις προπονήσεις τους σε αυτό το θέμα. Είναι σημαντικό οι νέοι παίκτες να εκπαιδεύονται σε μεταβάσεις από νεαρή ηλικία για να εξασφαλίσουν ότι αναπτύσσονται σύμφωνα με το σύγχρονο τρόπο παιχνιδιού.
Η απλή αναγνώριση της μετάβασης από την επίθεση στην άμυνα και αντιστρόφως, από την πρώιμη νεαρή ηλικία μπορεί να φυτέψει τον σπόρο στο κεφάλι ενός παίκτη να κατανοήσει ότι οι ρόλοι του στο παιχνίδι είναι δύο και καθώς ο νεαρός παίκτης μεγαλώνει και εξελίσσεται κατά την διάρκεια της πορείας ανάπτυξής του, μπορούμε σταδιακά να εισάγουμε πιο σύνθετες έννοιες της μετάβασης.
Η έννοια μετάβαση (transition) είναι ένα μονοπάτι που ακολουθώντας το παρέχει στους νέους παίκτες ζωτικής σημασίας πληροφορίες σχετικά με μια βασική ιδέα του σύγχρονου τρόπου παιχνιδιού το οποίο σίγουρα θα τους ωφελήσει μακροπρόθεσμα.
Το ποδόσφαιρο είναι μία διαρκής μάχη μεταξύ επιθετικών και αμυντικών. Στο μοντέρνο τρόπο παιχνιδιού το ζητούμενο είναι ο ποδοσφαιριστής να μπορεί να εναλλάσσει την συμπεριφορά του μεταξύ αυτών των δύο ρόλων στο μικρότερο δυνατό χρονικό διάστημα.
Λευτέρης Καλογήρου – Προπονητής ποδοσφαίρου UEFA A Head Coach- Supervisor (Hunan Hangsheng FC) Advanced Elite Youth Football Development KNVB (Royal Dutch Football Association) Changsha, Hunan, China
Σχόλια
