«Αφήστε τα παιδιά να ονειρεύονται»

Γράφει η Ειρήνη Ρέρα* ψυχολόγος της ΠΑΕ ΠΑΟΚ

«Όταν μεγαλώσω θέλω να γίνω…»

Τα παιδιά ξεκινούν να ονειρεύονται από μικρή ηλικία. Κάνουν όνειρα για το επάγγελμα που θα ακολουθήσουν, για την οικογένεια που θα φτιάξουν, για το που θέλουν να ταξιδέψουν, για όσα θέλουν να πραγματοποιήσουν και σε αντίθεση με τους ενήλικες, τα όνειρά τους δεν έχουν ανώτατο όριο, μπορεί να γίνουν τεράστια!

Πολλές φορές κάνουμε σε ένα παιδί την ερώτηση «Αλήθεια, τι θα ήθελες να γίνεις όταν μεγαλώσεις;». Κάποιο θα ήθελε να γίνει αστυνομικός, πυροσβέστης, ή δάσκαλος. Άλλο θα επιλέξει αστροναύτη ή Πρωθυπουργό. Κάποια παιδιά ενθουσιάζονται στην ιδέα του να γίνουν ο επόμενος πετυχημένος ποδοσφαιριστής, γιατρός ή  δικηγόρος. Αυτά τα παιδιά, γεμάτα με απίστευτες φιλοδοξίες αποτελούν και τους μελλοντικά επιτυχημένους ενήλικες. Οραματίζονται το αύριο, σχεδιάζουν τη ζωή τους. Πόσο ενθαρρυντικό και αισιόδοξο είναι αυτό το «Όταν μεγαλώσω θα…» ;

Πιθανόν να θυμάστε ότι και σεις ως παιδιά θέλατε να γίνετε τόσα πολλά διαφορετικά πράγματα στο μέλλον. Πολύ πιθανόν να ήσασταν μέλος μιας χορωδίας ή να παίζατε ένα μουσικό όργανο με το όνειρο να γίνετε μουσικός. Ή να κάνατε μαθήματα θεάτρου με το όνειρο να γίνετε ηθοποιός ή να είχατε όνειρα για μία επαγγελματική καριέρα στον αθλητισμό. Ή να ονειρευόσασταν να  ξεκινήσετε τη δική σας επιχείρηση από το μηδέν. Για πολλούς από σας η ζωή σας πήγε σε διαφορετική κατεύθυνση και σας ώθησε μακριά από αυτά τα όνειρα.

Αλλά τι συμβαίνει όταν το παιδί σας δεν επιθυμεί να κάνει πέρα τα μεγάλα όνειρα του; Τι συμβαίνει αν το παιδί σας έχει μεγάλα όνειρα για το μέλλον και είναι ήδη εφοδιασμένο με το ταλέντο και τις δεξιότητες που απαιτούνται για να τα επιτύχει;

«Τίποτα δεν συμβαίνει αν πρώτα δεν ονειρευτούμε» (C. Sandburg)

Αφήστε τα παιδιά να έχουν τα δικά τους όνειρα.

Τελικά θέλουμε τα παιδιά μας να γίνουν ολοκληρωμένοι άνθρωποι με τη δική τους ταυτότητα ή τα φανταζόμαστε σαν μία συνέχεια της δικής μας ζωής;

Πολλές φορές μπορεί να πιστεύετε ότι τα όνειρα του παιδιού σας δεν είναι ρεαλιστικά. Τότε μιλάει ο αρνητικός ενήλικας μέσα σας. Η αλήθεια είναι, ότι ως γονείς έχετε μεγαλύτερη επιρροή στα όνειρά τους από όσο φαντάζεστε, ενώ είστε η κύρια πηγή υποστήριξης για εκείνο. Γι ‘αυτό και είναι τόσο σημαντικό να πιστεύετε στο παιδί σας, επειδή και το ίδιο πιστεύει στον εαυτό του. Εξάλλου, «ένα όνειρο που κάνεις μόνος σου είναι μόνο ένα όνειρο, ένα όνειρο που κάνεις μαζί με άλλους, είναι  πραγματικότητα» J. Lennon

Η κριτική, ο φόβος, το άγχος είναι φυσιολογικά από την πλευρά των γονιών. Όμως, εξωτερικεύοντας όλες αυτές τις φοβίες σας, δεν βοηθάτε το παιδί σας να τολμήσει να κυνηγήσει τα όνειρά του. Μπορεί να αποτύχει στο τέλος, αλλά θα έχει προσπαθήσει. Θα έχει μάθει να στηρίζεται στις δυνάμεις του, να παλεύει για τα θέλω του, να τολμά και να μαθαίνει από τα λάθη του. Τι πιο σπουδαίο προτέρημα για έναν άνθρωπο

Κάποιες άλλες φορές θέλοντας το καλύτερο για τα παιδιά σας λανθασμένα εμπλέκετε τις δικές σας προσδοκίες και τα δικά σας ανεκπλήρωτα όνειρα χρησιμοποιώντας τα παιδιά ως οχήματα εκπλήρωσής τους. Αλλά δυστυχώς κανείς δεν χάρηκε τη ζωή του, όταν ο τρόπος που έπρεπε να τη ζήσει του επιβλήθηκε από κάποιον άλλον.

«Ας μάθουμε τα παιδιά μας να ονειρεύονται με τα μάτια ανοιχτά» (Edwards)

Θέλουμε τα παιδιά μας να μεγαλώσουν, να προοδεύσουν αλλά κυρίως να είναι ευτυχισμένα Μία από τις σημαντικότερες δεξιότητες ζωής που μπορούμε να μάθουμε στα παιδιά μας ώστε να είναι ευτυχισμένα είναι να κάνουν όνειρα και να τα κυνηγούν.

Γιατί ένας άνθρωπος που έχει όνειρα είναι και ένας άνθρωπος που ζει με νόημα. Όπως λέει και ο B.Wilder «Πρέπει να έχεις ένα όνειρο ώστε να μπορείς να σηκώνεσαι το πρωί» και μέσα στις αντιξοότητες της καθημερινής ζωής η ύπαρξη και μόνο μίας θετικής προοπτικής για κάτι καλύτερο, κάτι μεγαλύτερο, μας γεμίζει με δύναμη και ανθεκτικότητα.

Σύμφωνα με τον καθηγητή Mark Gabbott, του Πανεπιστήμιου Macquarie, υπάρχουν πρώιμα σημάδια ότι το παιδί μας μπορεί να γίνει υψηλά επιτυχημένο στο μέλλον, όπως το φυσικό ενδιαφέρον ή η περιέργεια, η ταχύτητα με την οποία μπορεί να μάθει κάτι νέο, και το πάθος του για μάθηση. Αλλά γνωρίζοντας ότι το παιδί μας έχει αυτή την ικανότητα να επιτύχει, δεν είναι αρκετό. Είναι σημαντικό οι γονείς να ανοίγουν το δρόμο σε νέες ευκαιρίες και να βοηθούν το παιδί τους να συνειδητοποιήσει ότι μπορεί να γίνει όποιος θέλει να γίνει.

Άρα, αποτελεί δικό μας ρόλο ως γονείς να βρούμε και να ενθαρρύνουμε ευκαιρίες για τα μικρά παιδιά μας.  Το να παρέχουμε συναισθηματική στήριξη είναι εξίσου σημαντικό. «Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά τους να φτάσουν τα όνειρά τους και τους στόχους τους με το να τα βοηθήσουν να καταλάβουν τι χρειάζεται για να τα φτάσουν, να συζητούν για τις επιλογές που έχουν και με το να είναι υποστηρικτικοί και ενθαρρυντικοί», λέει ο Gabbott.

Η ενθάρρυνση των παιδιών να κάνουν μεγάλα όνειρα δεν είναι μόνο ευεργετική για τη δική τους ζωή, αλλά και για τις ζωές των γύρω τους.   «Το πιο σημαντικό πράγμα που ένας γονέας μπορεί να κάνει είναι να στηρίζει και να βοηθήσει ένα παιδί να βρει το δικό του δρόμο που το ίδιο ονειρεύεται », συμπληρώνει.

Γνωρίστε τα όνειρά του

Δυστυχώς πολλές φορές εμείς οι ενήλικοι είμαστε πολύ απασχολημένοι για να επικοινωνήσουμε με τα παιδιά μας. Σημαντικό λοιπόν να βρείτε χρόνο να ακούσετε «ενεργά» τα παιδιά και τα όνειρά τους:

• Βρείτε χρόνο να προσφέρετε συναισθηματική υποστήριξη. Κάντε ερωτήσεις!
• Βρείτε χρόνο να ακούσετε τα όνειρα των παιδιών σας για το μέλλον και να είστε πρόθυμοι να σας εμπιστευτεί τις ιδέες του. Κάντε ερωτήσεις!
• Μοιραστείτε τα δικά σας όνειρα με τα παιδιά. Αποκτήστε επαφή!
• Ενθαρρύνετε τη συζήτηση και το διάλογο.

Εν συντομία, μην αφήσετε άλλη μία μέρα να φύγει χωρίς να μοιραστείτε τις ελπίδες και τα όνειρα του παιδιού σας. Αφήστε το να γνωρίζει ότι θα είστε εκεί για εκείνο, για να το στηρίξετε. Και, ακούστε τι θέλει από τη ζωή του, γιατί ακούγοντας τα όνειρα του παιδιού σας, μπορείτε να έρθετε πιο κοντά του.

Κι αν το παιδί μου απογοητευτεί;

Τα όνειρα είναι φαντασιώσεις για το τι μπορούμε να κάνουμε να συμβεί στη ζωή μας. Μπορούμε επίσης να τα ονομάσουμε στόχους. Κάθε όνειρο απαιτεί μικρά βήματα και αυτά τα πρακτικά βήματα οικοδομούν ένα ισχυρό θεμέλιο για την επιτυχία.

Ακόμα κι αν ένα «μεγάλο όνειρο» ενός παιδιού καταρρεύσει ή η ίδια ζωή δεν λειτουργήσει όπως έχει προγραμματιστεί, είναι σημαντικό εκείνο να δοκιμάσει ξανά. Δεν θα καρποφορήσουν όλα μας τα όνειρα. Ωστόσο, είναι σημαντικό να επιτρέπετε στο παιδί σας να αποτύχει, καθώς είναι ένας τρόπος για να μάθει, να προσαρμόζεται, να αποκτήσει ανθεκτικότητα και να γίνει πιο ανεξάρτητο.

Και ο καθηγητής Gabbott αναφέρει: «Το να ονειρεύεσαι είναι ένα θαυμάσιο πράγμα. Αρκεί τα παιδιά και οι νέοι άνθρωποι να καταλάβουν ότι τα όνειρά τους θα επιτευχθούν μόνο μέσα από σκληρή δουλειά, μελέτη και αφοσίωση.» Άλλωστε «κάθε άνθρωπος της δράσης είναι και ένας άνθρωπος με όνειρα» (J. G. Huneker).

Πως να βοηθήσουμε το παιδί μας να μετατρέψει τα όνειρά του σε πραγματικότητα

1. Μην προβάλετε άρνηση στα όνειρά του.

Τα παιδιά κάποιες φορές κάνουν μεγάλα όνειρα, αυτό είναι και το συναρπαστικό μαζί τους, όπως κάναμε όλοι όταν ήμασταν παιδιά. Πολλοί από εσάς ίσως δεν πραγματοποιήσατε τα όνειρα που είχατε και ως εκ τούτου νιώθετε ότι ούτε τα παιδιά σας θα μπορέσουν να το κάνουν. Τα όνειρα του παιδιού σας δεν έχουν να κάνουν με σας. Στον κόσμο των παιδιών, όλα είναι πιθανά και αυτό θα πρέπει να συμβαίνει. Αν εσείς προβάλετε άρνηση  στα όνειρα τους, ή στο δικαίωμά τους να ονειρεύονται, υπονομεύετε και τις πιθανότητές τους να πετύχουν, γιατί όπως είπε και ο W. Disney «Αν μπορείς να το ονειρευτείς, μπορείς και να το κάνεις».

2. Μην εμποδίζετε το δρόμο τους.

Στέκεστε εμπόδιο στα όνειρα και τους στόχους ζωής των παιδιών σας όταν προβάλετε άρνηση και έλεγχο, όταν δεν τους παρέχετε ποιοτική εκπαίδευση και ευκαιρίες να πραγματώσουν τα όνειρά τους, όταν τους καλλιεργείτε μία αρνητική στάση για τη ζωή και όταν δεν τους εφοδιάζετε με πολύτιμες δεξιότητες για τη ζωή τους.

Ο στόχος σας ως γονέας είναι να ανταποκριθείτε στις γονικές υποχρεώσεις σας και να παρέχετε το δρόμο προς την επιτυχία τον οποία θα ακολουθήσουν τα παιδιά σας. Αν κόψετε αυτό το δρόμο πριν καν ξεκινήσουν να τον βαδίζουν, δεν θα τους συντρίψει αυτό απλά στιγμιαία, αλλά θα επηρεαστούν αρνητικά και στην ενήλικη ζωή τους. Τα παιδιά έχουν βαθύτατη ανάγκη να ονειρεύονται και υπάρχει ένα κομμάτι των παιδιών που «πεθαίνει» όταν νιώθουν ότι δεν έχουν την ευκαιρία να ενεργοποιήσουν τα όνειρά τους. Άλλωστε το όνειρο τροφοδοτεί την ελπίδα, η οποία είναι ταυτόσημη με την αισιοδοξία, χαρακτηριστικό γνώρισμα ενός ανθρώπου με θετική ψυχολογία.

3. Γίνετε εσείς οι ίδιοι ένα καλό παράδειγμα.

Υπάρχει μια παροιμία που λέει ότι τα παιδιά «μαθαίνουν από αυτό που ζουν και ζουν αυτό που μαθαίνουν».  Ως γονείς, τα παιδιά σας πάντα έχουν εσάς ως σημείο αναφοράς και πρότυπο. Είναι περήφανα για ό,τι κάνετε και χρησιμοποιούν τα επιτεύγματά σας ως μέτρο σύγκρισης. Με πολλούς τρόπους, λοιπόν, αποτελείτε το κλειδί για την επιτυχία του παιδιού σας.

4. Βοηθήστε τους να αναλάβουν δράση.

Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν και αναπτύσσονται θα αρχίσουν να δείχνουν ενδιαφέρον για πολλά διαφορετικά πράγματα. Θα αρχίσουν να δίνουν περισσότερη προσοχή σε ορισμένα πράγματα που τους ενδιαφέρουν πραγματικά, μερικά από τα οποία θα μετατρέψουν σε όνειρα. Αν ο στόχος σας είναι να βοηθήσετε τα παιδιά σας να πετύχουν αυτά τα όνειρα, θα πρέπει να τους δείξετε πώς και να τα βοηθήσετε προς αυτήν την κατεύθυνση.

5. Δείξτε την υποστήριξή σας

Ως μητέρα ή ως πατέρας στα μάτια του παιδιού σας μοιάζετε με Σούπεργουμαν ή Σούπερμαν. Αν λοιπόν, βρίσκεστε πλάι του, τα πάντα είναι πιθανά. Αν δίνετε το πράσινο φως, του δίνετε ώθηση. Και όταν τα πράγματα δυσκολεύουν θα έρθει πάλι σε σας για να το στηρίξετε. Να είστε ένα καταφύγιο θετικών σκέψεων και προοπτικών, να παρέχετε απλόχερη υποστήριξη και να το βοηθάτε να επιμένει στους στόχους και στα όνειρά του ακόμη και  όταν απογοητεύεται.

6. Παίξτε μαζί τους παιχνίδια.

Αναπτύξτε παιχνίδια ή προκλήσεις που επιτρέπουν στα παιδιά σας να βιώσουν μικρές επιτυχίες. Ή απλά ρωτήστε τα αν έχουν οποιαδήποτε μικρότερα όνειρα ή τους στόχους που θέλουν  να πετύχουν πιο γρήγορα και χρησιμοποιήστε αυτά τα πράγματα ως εργαλεία μάθησης. Τα παιδιά βιώνοντας την επιτυχία σε μία μικρή κλίμακα καταφέρνουν να μάθουν δύο σημαντικά πράγματα. Πρώτον ότι και η επιτυχία σε μία μεγαλύτερη κλίμακα είναι δυνατή και δεύτερον τη διαδικασία επίτευξης (κίνητρα, οργάνωση, επιμονή και αποφασιστικότητα) που χρειάζεται.

Η σημασία αυτής της διαδικασίας δεν έχει να κάνει με το αρχικό όνειρο. Πρόκειται για έναν τρόπο εκμάθησης στα παιδιά για το πώς να πετυχαίνουν στη ζωή τους  οτιδήποτε. Θέλουμε να μάθουν τη διαδικασία, έτσι ώστε ακόμη και αν τα όνειρά τους αλλάξουν, οι πιθανότητες επιτυχίας τους να παραμένουν.

Τι μπορεί να κάνουν τα παιδιά για να μάθουν να εκπληρώνουν τα όνειρά τους

• Να γράψουν το όνειρό τους.

Γράφοντας κάτω το όνειρο τους, τους επιτρέπει να δουν την ιδέα στα πρώτα στάδια της και τα βοηθάει να παραμείνουν αφιερωμένα στον στόχο τους..

• Να ερευνήσουν το όνειρό τους.

Όσο περισσότερο μαθαίνουν για το όνειρό τους, τόσο πιο ρεαλιστικό γίνεται. Η έρευνα θα τους δώσει σημαντικές πληροφορίες σχετικά με το τι θα χρειαστεί για να μετατρέψουν το όνειρο αυτό σε πραγματικότητα.

• Να δημιουργήσουν ένα «χρονολόγιο» επίτευξης.

Καθορίζοντας μία ημερομηνία  για την επίτευξη ενός στόχου τα βοηθάει να παραμείνουν συγκεντρωμένα. Για τα παιδιά, ένας στόχος θα μπορούσε να είναι, «μέσα σε 5 χρόνια μετά την αποφοίτηση από το δημοτικό», ή, «πριν γίνω 16» κ.α.

• Να αναπτύξουν ένα σχέδιο δράσης.

Τι σχέδιο χρειάζεται για την επίτευξη του στόχου τους; Ποια βήματα πρόκειται να κάνουν; Ποια εκπαίδευση ή ειδική δεξιότητα χρειάζονται για να επιτύχουν το στόχο τους;

Τα παιδιά είναι σαν τα δέντρα. Πρέπει να φροντίζουμε να έχουν γερές ρίζες με το να τους παρέχουμε συναισθηματική ασφάλεια και νερό να μεγαλώνουν και να  απλώνουν τα κλαδιά τους  εκεί που επιθυμούν περισσότερο, με το να καλύπτουμε τις ανάγκες τους. Έτσι, καθώς θα μεγαλώνουν να δίνουν τους καρπούς τους σε ό,τι αγαπούν και ονειρεύονται.

Ας αφήσουμε τα παιδιά να αναπτυχθούν ως ένας ξεχωριστός, μοναδικός άνθρωπος που δεν φοβάται να ονειρευτεί, ξανά και ξανά. Χωρίς να εξαρτώνται και να αναπτύσσονται με γνώμονα τις δικές μας προσδοκίες, ελπίδες και όνειρα, αλλά  μόνο από τα δικά τους!.

Αν κάνουμε τα παραπάνω, τα παιδιά μας μπορεί να ζήσουν μία αληθινή ζωή, να κάνουν ή να γίνουν ό, τι ονειρεύονται γιατί «η πιο αληθινή μας ζωή είναι όταν είμαστε βυθισμένοι στα όνειρά μας ξύπνιοι»(H. D.Thoreau).

Άλλωστε το μέλλον ανήκει σ’ αυτούς που πιστεύουν στα όνειρά τους (E. Roosevelt )

Όλοι έχουμε ανάγκη να ονειρευόμαστε

«Δεν είσαι ποτέ αρκετά μεγάλος για να θέσεις έναν άλλο στόχο ή να κάνεις ένα νέο όνειρο» (Lewis)

* Η κ. Ειρήνη Ρέρα είναι απόφοιτος Ψυχολογίας Α.Π.Θ. και κάτοχος Μεταπτυχιακού στη Σχολική Ψυχολογία. Τον τελευταίο χρόνο παρέχει συμβουλευτική και ψυχολογική υποστήριξη στους αθλητές των Ακαδημιών της ΠΑΕ ΠΑΟΚ.

Διατηρεί γραφείο στο κέντρο της Θεσσαλονίκης ενώ αποτελεί Εξωτερικό  Συνεργάτη στην Α’ Ψυχιατρική Κλινική Α.Π.Θ., του Γ.Ν.Θ. Παπαγεωργίου, όπου παρέχει υποστηρικτική ψυχοθεραπεία σε ασθενείς και συμμετέχει στην εκπόνηση ερευνών σε υγιείς ή κλινικούς πληθυσμούς.

Πραγματοποιεί συναντήσεις με αθλητές, γονείς, παιδιά, εφήβους αλλά και ημερίδες σχετικά με θέματα που άπτονται της ψυχολογίας.

Επικοινωνία

Σχόλια